Ieder mens bestaat uit een verzameling “ikken”. In ons taalgebruik refereren we daar zelf regelmatig aan, bijvoorbeeld als je zegt: “er is een stem in mij die zegt: dat gaat je toch niet lukken” of ” ik was op dat moment niet helemaal mezelf”. Ook voeren we dagelijks veel innerlijke dialogen met onszelf. Je realiseert je dan dat je aan de ene kant graag dit wil, maar aan de andere kant juist dat denkt of voelt. We willen soms twee dingen tegelijkertijd, die vaak ook nog eens tegenstrijdig zijn! Met Voice Dialogue kun je die verschillende kanten van jezelf onderzoeken.

De psychologie van de ikken – Voice Dialogue

Als mens heb je verschillende kanten, delen of subpersonen, die allemaal met andere ogen naar de wereld kijken. Ieder hebben ze verschillende gedachten en gevoelens en ze houden er verschillende gewoontes op na. Een groot deel van ons gedrag en hoe andere mensen ons zien wordt hierdoor bepaald. Wat we onze persoonlijkheid of karakter noemen is eigenlijk een verzameling van al die verschillende kanten.  In ons leven hebben we soms moeite om te weten naar wie we moeten luisteren: de verschillende ikken vragen immers ieder op hun eigen manier onze aandacht. Dit is de psychologie van de ikken.

Metafoor van de bus

Om duidelijk te maken hoe het werkt met de psychologie van de ikken, of subpersonen, wordt vaak gebruik gemaakt van de metafoor van een bus. We vergelijken jouw persoonlijkheid met een bus vol ikken. Jouw ikken zijn de passagiers en jijzelf zit als chauffeur achter het stuur. Je ikken willen echter niet allemaal dezelfde richting op en hebben uiteenlopende ideeen over hoe de bus bestuurd moet worden. Jouw Perfectionist wil dat jij uitmuntend rijdt, je Pleaser wil dat iedereen blij is en je Pusher wil dat je zo snel mogelijk op hoge snelheid naar de plek van bestemming rijdt. Regelmatig duwen jouw ikken jou opzij en nemen zelf het stuur in handen. Je keuzevrijheid wordt op dat moment beperkt. Stel: je Pusher zit opeens achter het stuur. Die kan alleen maar flink tempo maken en gas geven. Dat is zijn functie in jouw leven. Ook al doe je soms je best om echt te veranderen, toch reageer je vaak met dezelfde standaardreacties. Zelfs als je daarmee een nadelig effect sorteert. Andere opties komen niet eens in je op of zijn heel lastig te realiseren. Het zijn je primaire ikken die aan het stuur blijven zitten.

Primaire en verstoten subpersonen

Niet al jouw ikken hebben evenveel invloed op je doen en laten. Sommige subpersonen zitten vooraan in jouw bus en treden veel op de voorgrond. Dat worden de primaire subpersonen genoemd. Ze nemen het stuur veelvuldig van je over. Ze doen dat zo vaak dat je het niet eens meer merkt. Misschien denk je inmiddels wel dat zij de chauffeur zijn. Andere subpersonen zijn veel meer op de achtergrond. Ze zitten op de achterste banken of soms zelfs in de kofferbak. Ze zijn er wel, maar je ziet en hoort ze niet zo vaak. En zodra ze zich laten horen, worden ze direct overschreeuwd. Dit zijn je verstoten of je onontwikkelde ikken.

Ikken ontstaan om te overleven

Iedereen ontwikkelt subpersonen om te overleven. Dat gebeurt al vroeg in je leven. Als baby draag je alles in je om uit te groeien tot de persoon die je bent: zowel fysiek als qua persoonlijkheid. Of al jouw mogelijkheden tot bloei komen, hangt af van je ontwikkeling. Sommige kanten in jou worden door je omgeving gewaardeerd of gestimuleerd. Andere kanten worden afgekeurd of gewoonweg niet gezien.

Als baby en kind ben je heel gevoelig voor de reacties uit je omgeving omdat je afhankelijk bent. Je ontwikkelt manieren om pijn te voorkomen en ontdekt al vroeg hoe je invloed kunt uitoefenen op je omgeving. Je leert de wereld tegemoet te treden met die kanten van jezelf die het beste ervoor zorgen dat je krijgt wat je nodig hebt. Dit zijn je primaire ikken. Ze zijn jouw persoonlijke bodyguards en helpen je te voorkomen dat je pijn oploopt.

Ook als je allang volwassen bent, blijven ze je beschermen. Het is bij ieder mens verschillend welke subpersonen primair worden. Ze worden gevormd op basis van normen en waarden in je gezinssysteem, de plek waar je woont, je religie, de heersende cultuur en wat je in je leven meemaakt. Alles wat menselijk is kan primair worden: ook ikken als een Rebel, een Slachtoffer, een Grijze Muis, een Intrigante, een Killer en een Leugenaar.

Als kind voel je al welk gedrag leidt tot een onaangenaam gevoel: pijn. Gedrag dat al jong steeds maar door je ouders wordt afgekeurd, zoals bijvoorbeeld driftigheid, wordt onbewust afgeleerd. Door deze kanten van jezelf te verdringen zorg je ervoor dat je minder pijn of verdriet ervaart. Deze ikken raken daarmee verstoten of onteigend. Ze reizen echter wel degelijk mee in de bus. Als een schaduw.

Tegenpolen – Voice Dialogue

Voor elke primaire ik die je ontwikkelt moet een tegengestelde kant naar de achtergrond worden verbannen. Hoe sterker een primaire ik in je leven aanwezig is, des te krachtiger zal zijn tegenpool moeten worden weg geduwd. Dit zijn de ikken waarvan je vreest dat ze je onbemind maken, of waardoor straf en pijn je ten deel zullen vallen. Vaak ook keuren we precies die kanten die we onszelf hebben verstoten, af in anderen.

Geen contact hebben met je verstoten kanten levert niet perse direct grote problemen op. Je redt je er over het algemeen mee: je bent er tenslotte aan gewend. Maar het blijft behelpen. Want hoewel het vroeger functioneel was om die kanten te verstoten, kan het je later toch opbreken. Het vraagt  namelijk onbewust energie om verstoten kanten onder de duim te houden. Net als met een bal die je onder water houdt: het kost kracht. En als je even niet oplet, springt hij, afhankelijk van hoe diep je hem hebt weg geduwd, op een onbewaakt ogenblik toch naar boven. Je Redelijke ik wordt opeens verblind door een enorme woede-uitbarsting van de Emotionele Zijde. Als de storm weer is gaan liggen, word je Redelijke ik vervolgens gekweld door schaamte. Het hoort gewoon niet zo je te laten gaan.

Voice Dialogue

Met de Voice Dialogue methode ga je, via de begeleider, in gesprek met de verschillende kanten van jezelf. Het is een manier om op een niet-oordelende manier naar jezelf te kijken. Het gaat nadrukkelijk niet over het stellen van een diagnose of om te onderzoeken wat er mis met je is. Voice Dialogue richt zich op het ontdekken van wie je bent, in al je veelzijdigheid. Je ontdekt wie het bij jou voor het zeggen hebben en waarom dat zo is. Je leert onbenutte talenten beter te gebruiken en je maakt jezelf los van ingesleten gewoontes en contraproductief gedrag.

Het stelt je in staat je innerlijke krachtenveld te leren kennen en jezelf, inclusief al die kanten, beter aan te sturen. Je kunt leren “echte” keuzes te maken in plaats van dat een handjevol subpersonen alle beslissingen voor je neemt. Via Voice Dialogue kun je het vermogen ontwikkelen om in het midden tussen twee tegengestelde subpersonen te vertoeven en de gevoelens die dat oplevert te ervaren en hanteren. Je leert als het ware om de polariteiten in jezelf uit te houden.

Voice Dialogue is een effectieve psychologische methode die in de zeventiger jaren is ontwikkeld en inmiddels wereldwijd wordt toegepast in coaching en (relatie)therapie.

Als coach ervaar ik de Voice Dialogue methode als heel krachtig. Is het hanteren van de tegenstellingen in onszelf niet een van de grootste uitdagingen in het leven? Lees hier meer over mijn aanpak als coach.

NB: meer lezen? Het boek “Ik (k)en mijn ikken “(Brugman, Budde, Collewijn, uitgeverij Thema) is een toegankelijk boek over de psychologie van de ikken en Voice Dialogue. Het biedt je een goede basis om zelf, zonder coach,  kennis te maken met jouw verschillende subpersonen. Bovenstaand artikel is op dit boek gebaseerd. Veel meer informatie op  de Voice Dialogue Academie